QK2 – Tháng 5 năm 1984, trước yêu cầu công tác tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chiến đấu ở biên giới Hà Tuyên (nay là Hà Giang), Thủ trưởng Cục Chính trị Quân khu 2 chỉ đạo Báo Chiến sĩ Tây Bắc (sau này đổi tên là Báo Quân khu 2) ra thêm Bản tin Mặt trận. Tôi được Tổng biên tập Hoàng Xuân Thịnh giao nhiệm vụ làm phóng viên mặt trận và phụ trách Bản tin này. Bản tin 4 trang, có khuôn khổ bằng ½ khuôn khổ của tờ báo Chiến sĩ Tây Bắc, phát hành mỗi tháng từ 3 đến 4 kỳ trong toàn Quân khu, riêng ở Mặt trận Hà Tuyên phát hành đến cấp trung đội do Quân bưu đảm nhiệm.

Phân đội 1 Trinh sát Pháo binh Bộ đội Hà Tuyên thực hiện nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ biên giới (tháng 12/1984). Ảnh: VIẾT XÔ

Với tính chất khẩn trương của công việc, mặc dù được biên chế ở bộ phận tiền phương nhưng tôi thường cùng làm việc, cùng ăn, cùng ở công sự với chiến sĩ các đơn vị khá nhiều thời gian. Khi trở về nơi làm việc, trước hết phải nhanh chóng viết tin, bài gửi ngay cho các báo Nhân dân, Quân đội nhân dân, Phát thanh Quân đội, rồi viết và biên tập tin, bài của cộng tác viên (CTV) để đăng ở Bản tin Mặt trận. Những tin, bài nào viết dễ đọc, sửa ít thì không cần đánh máy. Còn những bài của CTV viết như “chữ bác sĩ” thì tôi phải ngồi biên tập, gõ trực tiếp trên chiếc máy chữ cũ đến khuya… Sau khi tin, bài của Bản tin đã hòm hòm, tôi khẩn trương lên gặp Thủ trưởng Cục Chính trị thông qua. Biết tính chất khẩn trương của Bản tin, Thủ trưởng Cục Chính trị yêu cầu tôi bất kể lúc nào xong (kể cả ban đêm) phải lên thông qua ngay để đưa về Xưởng in Quân khu in, phát hành cho kịp thời.

Tôi nhớ ngày 15/5/1984, khoảng gần 12 giờ đêm, tôi cầm tập bài số đầu tiên của Bản tin lên thông qua Đại tá Nguyễn Vân An, Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân khu. Đêm khuya rừng núi như vẫn thức. Tiếng pháo địch vẫn đì đùng vọng về. Tôi nhẹ chân, đưa mắt nhìn qua khe cửa sổ có ánh đèn hắt ra của căn nhà dã chiến bên sườn đồi, thấy Thủ trưởng An vẫn thức, ngồi viết lách văn bản gì đó, rồi đột nhiên ông ngẩng mặt lên, trầm tư suy nghĩ, vẻ căng lắm. Tôi mạnh dạn gõ nhẹ cửa. Ông buông ngay một câu: “Cứ vào!”. Tôi bước vào nơi làm việc, báo cáo rồi xin phép thông qua nội dung Bản tin. Với nét mặt phấn khởi, trước khi thông qua, ông hỏi tôi: “Có bao nhiêu tin, bài rồi?” Tôi trả lời: “Báo cáo Thủ trưởng có 21 tin, bài ạ…”. Nghe vậy, đồng chí nghiêm nét mặt nói với tôi: “Sao lại ít thế, phải 100 tin…Cậu đã thấy các phóng viên phương Tây họ làm việc như thế nào chưa? Lúc khẩn trương ở chiến trường họ vừa ngồi trên ô tô vừa viết. Mà tin tức họ viết rất ngắn gọn…Các cậu phải học tập tác phong làm báo của họ. Bây giờ cậu về chuẩn bị tiếp đi, các bài viết dài gửi về đăng ở báo thường kỳ, còn Bản tin Mặt trận chỉ đăng tin, bài rất ngắn gọn, càng có nhiều tin, bài càng tốt…”.

Thế là tôi lại phải ra về chuẩn bị tiếp, thực tâm mới đầu tôi cũng thấy khó chịu, nhưng càng nghĩ càng thấy thấm thía điều đồng chí Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân khu nói rất đúng. Theo đó, tôi phải dành thêm 3 ngày để đôn đốc các CTV và tìm mọi cách khai thác tư liệu, nhất là ở các phân đội trực tiếp chiến đấu, các gương chiến đấu dũng cảm để chuẩn bị đủ số lượng tin, bài cần thiết theo yêu cầu của Thủ trưởng Cục Chính trị.

Đến khi hoàn thành, tôi lại lên gặp Thủ trưởng Cục thông qua. Lần này, Thủ trưởng vui vẻ nói: “Tôi chỉ nghe một số tin, bài quan trọng thôi. Còn đâu cậu chịu trách nhiệm, viết và biên tập cho cẩn thận, chặt chẽ, chú ý dùng các phiên hiệu đơn vị, bảo đảm bí mật chiến trường. Thông qua xong, Cục sẽ bố trí chiếc xe UAZ (xe Câu lạc bộ nhỏ của Đội Điện ảnh Quân khu) để đưa cậu về Xưởng in Quân khu; in xong lại chở lên đây để Quân bưu phát hành. Từ nay, Cục dùng chiếc xe này chỉ để đi lại in ấn, phát hành Bản tin Mặt trận…”.

Được Thủ trưởng Cục thông qua nội dung Bản tin và tin tưởng giao nhiệm vụ tiếp theo, tôi thấy nhẹ người, phấn chấn. Thế là từ đó, cứ theo nề nếp này, tôi tập trung thực hiện đúng chức trách nhiệm vụ của người phóng viên mặt trận và phụ trách Bản tin. Và Bản tin Mặt trận đã đều đặn theo định kỳ đến tận tay cán bộ, chiến sĩ nơi chiến hào.

Những ngày ở tiền phương cũng như những chuyến đi đến các đơn vị, tôi cùng các anh cán bộ tuyên huấn, tổ chức, cán bộ, dân vận… Quân khu trực tiếp làm việc, ăn ngủ cùng chỉ huy các phân đội trong hang đá. Những chuyến đi này, xe ô tô chỉ đưa được chúng tôi đến một địa điểm nhất định, còn lại phải tự đi bộ tới vài tiếng đồng hồ. Trên đường leo núi, chúng tôi thấy các chiến sĩ vẫn lặng lẽ “đi ra, đi vào” đưa thương binh, tử sĩ, vũ khí, gạo, thực phẩm… Hình như ai cũng quá dạn dầy, không hề sợ hãi khi có tiếng pháo rít trên đầu. Mỗi lần ở các đơn vị về, chúng tôi ai cũng phải tổng hợp để báo cáo tình hình CTĐ,CTCT với Thủ trưởng và cơ quan Cục Chính trị (bộ phận tiền phương), kể cả tôi- phóng viên cũng phải báo cáo.

Thực ra, đi và viết ở mặt trận nhiều lúc tôi cũng cảm thấy “rợn gáy” trước những tiếng đạn pháo rít như điên rồ, không theo quy luật nào của địch. Có một lần tôi và một đồng chí Thượng tá ở Bộ Tham mưu Quân khu đi cùng Thiếu tướng Hoàng Đan (làm nhiệm vụ đốc chiến) đến Sở chỉ huy của Sư đoàn 313. Trời tháng 7 nắng như đổ lửa, leo núi ai cũng đổ mồ hôi như tắm. Thủ trưởng Hoàng Đan thi thoảng dừng lại bên khe núi, hứng những giọt nước mát vào tay rồi xoa xoa lên mặt. Làm việc với Đại tá Đỗ Văn Trì, Sư đoàn trưởng xong, Thủ trưởng Đan lại cùng các cán bộ “mò” đến tận chiến hào chiến sĩ để quan sát địa hình và nắm tình hình hoạt động của địch. Đêm đến cũng ngủ luôn ở mặt trận. Trưa hôm sau, xong việc đoàn ra về. Chiếc xe u oat chờ sẵn ở một hẻm núi. Khi xe đi về được gần chục cây số, thì thấy tiếng pháo địch gầm rú trên đầu. Tự nhiên chiếc xe bị trục trặc, tắt máy. Thủ trưởng Đan vẫn thản nhiên xuống ngắm nghía chiếc xe và bảo lái xe: “Cứ bình tĩnh kiểm tra xem nó hỏng hóc ở đâu…”. Thật may mắn, sau ít phút, lái xe khởi động xe lại nổ máy được, rồi tiếp tục phóng về hướng thị xã Hà Giang. Tôi ngồi trong xe, nhìn qua ô kính nhỏ phía sau thấy rất rõ những đụn khói pháo tung lên đen sì cách xe chúng tôi không xa. Tôi thầm nghĩ: Pháo địch đang bắn tới rất gần… Thủ trưởng Hoàng Đan như đoán được ý nghĩ của chúng tôi, ông chỉ cười nhẹ: “Kệ nó…cứ đi đi…!”.

Những ngày tháng làm nhiệm vụ của tôi thật khẩn trương, luôn phải đi nhanh, nắm tư liệu nhanh, chụp ảnh nhanh, viết nhanh, đăng nhanh, thậm chí có lúc phải ăn nhanh. Nhưng được sự giúp đỡ trực tiếp của các thủ trưởng, cơ quan tiền phương Cục Chính trị và các đơn vị, nhất là sự cộng tác nhiệt tình của các CTV, các phóng viên báo chí Trung ương và địa phương đã giúp tôi hoàn thành nhiệm vụ. Cùng với đó, tôi còn tận dụng thời gian viết vội (không kịp đánh máy) loạt bài phóng sự dài kỳ “Chiến hào biên cương” được đăng ở Báo Quân đội nhân dân (5 số liên tục, từ ngày 24 đến 28/12/1985).

Hơn 40 năm đã trôi qua, nhưng hình ảnh các tướng lĩnh, cán bộ, chiến sĩ, cùng đồng bào các dân tộc Hà Giang kiên cường bám trụ bảo vệ Tổ quốc vẫn sống động trong tôi. Tôi đã đi, đã viết, đã chứng kiến bao hy sinh và lòng quả cảm nơi chiến trường Hà Tuyên. Đó là những kỷ niệm gắn bó với đồng đội mà tôi không thể nào quên.

Đại tá VŨ VIẾT XÔ, Nguyên Trưởng Ban biên tập Báo Quân khu 2