QK2 – Mỗi mùa khô đến là một lần Đội quy tập mộ liệt sỹ Cục Chính trị Quân khu 2 lại lặng lẽ hành quân xuyên rừng, qua suối, bám sát địa bàn 6 tỉnh Bắc Lào để tìm đồng đội. Mùa khô 2024-2025 đánh dấu những bước đi nặng trĩu nhưng đầy quyết tâm. Không chỉ mang theo cuốc xẻng, ba lô và tấm bản đồ, các anh còn mang theo niềm tin thiêng liêng: đưa những người con ưu tú của Tổ quốc trở về từ rừng sâu núi thẳm, hoàn thành lời hứa với những người đã ngã xuống vì nghĩa vụ cao cả.

Đại tá Dư Công Thịnh, Đội trưởng Đội Quy tập mộ liệt sĩ Cục Chính trị Quân khu 2 trao kỷ vật của liệt sĩ Linh Quang Giắng cho thân nhân gia đình ngày 27/5/2025.

TỔ 3 NGƯỜI VÀ CHIẾN THUẬT “SỐNG CÙNG BẢN”

Điều kiện địa hình hiểm trở, thông tin mộ chí ngày càng ít và không chính xác khiến công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (HCLS) ngày càng gian nan. Trong bối cảnh ấy, chỉ huy Đội quy tập đã triển khai thành lập các tổ công tác 3 người, trực tiếp xuống ăn, ở, làm việc cùng dân bản.

Tại bản Lô Cu, huyện Mường Sinh, tỉnh Luông Nậm Thà – nơi có dấu vết của đơn vị quân tình nguyện Việt Nam từng chiến đấu, tổ 3 người đã sinh hoạt nhiều ngày cùng dân bản. Nhờ sự kiên trì thuyết phục, bà con đã cung cấp thông tin giúp xác minh mộ phần liệt sĩ Hà Công Thiên. Ngày 03/12/2024, hài cốt anh được tìm thấy và đến ngày 11/01/2025, đơn vị đã bàn giao cho địa phương và gia đình. “Chúng tôi luôn xác định, để người dân tin và mở lòng, mình phải sống thật với họ, chia sẻ từng bữa cơm, góp từng công việc. Chỉ khi họ coi mình như người thân thì thông tin mới có được” – Trung tá Nguyễn Kim Anh, Phó Đội trưởng chia sẻ.

Cách làm tưởng như đơn giản, nhưng đòi hỏi lòng kiên trì, sự tôn trọng văn hóa địa phương và tinh thần dấn thân. Nhờ mô hình tổ 3 người, nhiều trường hợp quy tập đã được thực hiện thành công, trong đó có vụ việc phát hiện 12 hài cốt tại bản Mường Ngòi, huyện Mường Ngòi, tỉnh Luông Pha Bang (3/2024). Đại úy Trần Ngọc Linh, Nhân viên trinh sát Đội cho biết: “Đây là một trong những biện pháp dân vận sâu sắc nhất. Có những bản chỉ chấp nhận chia sẻ thông tin khi họ thấy bộ đội cùng ăn uống, cùng đi làm, cùng chịu nắng gió. Khi đã tin, họ chỉ rất cụ thể, thậm chí còn trực tiếp dẫn đi”.

NHỮNG CUỘC TRỞ VỀ LẶNG LẼ

Mùa khô 2024-2025, Đội quy tập đã tổ chức 26 đợt công tác, qua 78 bản thuộc 23 huyện. Tổng cộng trên 600m3 đất đá đã được đào bới, 10 địa bàn được kết luận và xác minh. Kết quả là 16 HCLS được tìm thấy, trong đó 2 trường hợp có đầy đủ họ tên, quê quán. Trong số ấy, trường hợp xúc động nhất là phát hiện HCLS Linh Quang Giắng tại bản Sinh Chạ Lơn. Chiếc xẻng khẽ chạm vào túi nilông bọc hiện vật, cả đội ngừng tay. Khi mở lớp giấy bạc bên trong lọ thuốc Penicillin, hiện ra một mảnh giấy nhỏ, mờ chữ nhưng vẫn đọc được thông tin. Đại tá Dư Công Thịnh, Đội trưởng đã nghẹn ngào: “Mảnh giấy ấy như sợi dây nối thời gian từ chiến trường năm xưa đến giây phút hiện tại. Khi nhìn thấy tên người lính, tôi như chạm vào linh hồn của anh”.

Ngày 26/5/2025, Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 2 phối hợp với Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên đã tổ chức lễ bàn giao, truy điệu và an táng 7 HCLS được tìm thấy trong đợt 2 mùa khô 2024-2025 tại Nghĩa trang liệt sĩ Tông Khao. Cùng thời gian này, tại Nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, các cấp, các ngành tỉnh Hà Giang đã tổ chức trọng thể lễ truy điệu và an táng HCLS Linh Quang Giắng – người đã chiến đấu và hy sinh tại nước CHDCND Lào. Tại buổi lễ, người chú ruột của liệt sĩ, ông Linh Văn Lưu (59 tuổi) xúc động nói: “Hôm nay, cả nhà tôi đều khóc. Không ngờ lại có ngày được đón cháu tôi về trong vòng tay đất mẹ. Tấm giấy trong lọ thuốc là một kỳ tích”.

Cũng trong đợt công tác đó, thêm một HCLS được phát hiện tại vị trí gần đó. Hiện vật kèm theo là tấm tăng, cúc áo, đế giày – những vật dụng quen thuộc của chiến sĩ ngày ấy. Ngay tại rừng sâu, một lễ truy điệu nhỏ được tổ chức, khói hương nghi ngút giữa cây rừng tĩnh lặng. Lá cờ Tổ quốc phủ trên ba lô, anh em đứng thành hàng nghiêm trang tiễn biệt. “Chúng tôi luôn nhủ lòng, các anh không cô đơn. Chúng tôi đã đến và sẽ đưa các anh trở về trong vòng tay đồng đội, trong niềm tri ân của Nhân dân”, Thượng úy Hà Văn Hiền xúc động nói.

Thượng tá Cù Xuân Cường, Phó Đội trưởng chia sẻ thêm: “Mỗi mảnh đất Lào đều mang ký ức máu xương. Khi anh em đào đến lớp đất ẩm ướt, có lúc gặp lại chính những vật dụng gợi nhắc thời chiến, cảm xúc bỗng dâng trào. Chúng tôi luôn xác định đây không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là trách nhiệm tâm linh”.

GIEO TIN YÊU, LAN NGHĨA TÌNH TRÊN ĐẤT BẠN

Sau mỗi cuộc tìm kiếm là cả một hành trình cảm xúc. Mỗi cuộc gặp gỡ với người dân bản địa là một câu chuyện thấm đẫm nghĩa tình. Ông Sổm Si, Trưởng bản Sinh Chạ Lơn, người từng dẫn đường cho Đội đến khu vực tìm thấy HCLS Linh Quang Giắng xúc động nói: “Tôi giúp các anh cũng là giúp cha tôi ngày xưa. Ông từng chôn cất bộ đội Việt Nam ở đây. Hôm nay, được góp sức để đưa các anh về, tôi cảm thấy mình đã làm tròn lời dặn của cha”.

Không chỉ ông Sổm Si, còn có đồng chí Thong Đeng, Phó trưởng phòng Lao động và Phúc lợi xã hội huyện Mường Ngà – người đã nhiều lần trực tiếp đi cùng Đội, hỗ trợ đào bới, tiếp tế lương thực. Nhờ sự phối hợp của chính quyền địa phương và người dân, nhiều cuộc tìm kiếm khó khăn đã có bước chuyển rõ nét. “Có những hôm nắng gắt hơn 40 độ, anh em vẫn bới từng lớp đất dưới chân. Tôi chỉ là người dẫn đường mà cảm thấy biết ơn họ vô cùng” – ông Thong Đeng nói.

Sự tin cậy ấy không tự nhiên mà có. Đó là kết quả của nhiều năm giữ chữ tín, giữ nghĩa của thái độ đúng mực, tôn trọng phong tục tập quán và văn hóa bản địa. Bộ đội Việt Nam không chỉ đến để tìm người đã khuất, mà còn để gieo niềm tin, tình người và giữ gìn tình hữu nghị bền chặt giữa hai dân tộc.

Bài, ảnh: XUÂN PHÚ – TIẾN THẾ – TUẤN NGỌC

 Kỳ 3: Gắn bó máu thịt – những cầu nối từ nhân dân