QK2 – Tố Hữu, là một chiến sĩ cách mạng, một nhà thơ hoạt động văn hoá hàng đầu của Đảng ta. Ông là người làm thơ chính luận, thời luận xuất sắc của Việt Nam. Những sáng tác của ông luôn nhằm phục vụ đặc lực cho các chiến dịch tuyên truyền, khuyến khích, tuyên dương những hành động dũng cảm, chiến đấu hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Trong đó, bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” là một trong những tác phẩm như vậy.

Nếu nói Tố Hữu là nhà thơ cách mạng, nhà thơ thời sự thì “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” có thể coi là một trong những bài thơ thời sự nhất của ông. Bài thơ dài gồm 96 câu thơ, viết bằng thể thơ tự do có vần, xen lẫn những đoạn lục bát cùng vài ba câu song thất, như những lời hát hân hoan.

Bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” ra đời đúng vào thời điểm quân và dân ta đã đánh sập Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, Bắt sống tướng Đờ Cát và toàn bộ đội quân viễn chinh của giặc Pháp xâm lược. Bài thơ dài mang vóc dáng của một bản trường ca, một ký sự thơ. Với giọng văn hào sảng của người đã vượt qua không biết bao nhiêu khó khăn, thử thách để đi đến thắng lợi. Một thắng lợi “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Bài thơ có tiết tấu nhanh, mạnh, khoẻ khoắn, ào ào như sóng vỗ, như gió reo, như thác cuốn, như lửa cháy và bão táp. Câu, chữ trong thơ được thể hiện rất dân dã, dễ hiểu, mang hàm lượng thông tin cao. Xuyên suốt bài thơ là tiếng reo vui, là âm hưởng niềm vui chiến thắng. Ngay từ tít của bài thơ cũng đã thể hiện cho chúng ta thấy rõ điều đó: “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”!.

Lá cờ Quyết chiến, quyết thắng của bộ đội ta tung bay trên nóc hầm sở chỉ huy tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Ảnh: Tư liệu.

Bài thơ là một bản “sơ kết” quá trình chiến dịch với ngôn từ chân thật, mộc mạc: Hoan hô chiến sĩ Điện Biên/ Hoan hô đồng chí Võ Nguyên Giáp/ Sét đánh ngày đêm xuống đầu giặc Pháp!/ Vinh quang Tổ quốc chúng ta/ Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà/ Vinh quang Hồ Chí Minh, cha của chúng ta ngàn năm sống mãi. Thơ cứ tự nhiên như lời nói thường ngày, không hoa mĩ mà vẫn bộc bạch được niềm tự hào của người chiến thắng. Những câu thơ chúc mừng chiến thắng và người đầu tiên được chúc mừng là Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp.

Để có được chiến thắng lịch sử này, không biết bao nhiêu công sức, mồ hôi xương máu của cán bộ, chiến sĩ cùng với dân công hoả tuyến đã đổ xuống. Và nó được nhà thơ khái quát cho người đọc hiểu được sự chiến đấu hy sinh không tiếc xương máu ấy, để lại nhiều cảm xúc cho người đọc, nhất là với lớp trẻ hôm nay và mai sau: Hoan hô chiến sĩ Điện Biên/ Chiến sĩ anh hùng/ Đầu nung lửa sắt/ Năm mươi sáu ngày đêm, khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt/ Máu trộn bùn non/ Gan không núng/ Chí không mòn.

Đó là cách tả thực về những tấm gương điển hình cho sự hy sinh của những anh hùng cụ thể, có tên tuổi như Bế Văn Đàn, Phan Đình Giót, Tô Vĩnh Diện… đã được nhà thơ khắc ghi vào lịch sử văn học đời đời: Những đồng chí chôn thân làm giá súng/ Đầu bịt lỗ châu mai/ Băng mình qua núi thép gai/ Ào ào vũ bão/ Những đồng chí chèn lưng cứu pháo/ Nát thân, nhắm mắt còn ôm…

Các chiến sĩ bộ đội ta công kênh Đại tướng Võ Nguyên Giáp, hân hoan mừng ngày chiến thắng. Ảnh: Tư liệu

Bên cạnh đó, hình tượng dân công hoả tuyến tham gia trận đánh cũng được nhà thơ miêu tả một cách sinh động, trong đó niềm lạc quan là nhân tố chủ đạo cho một chiến thắng: Và những chị, những anh ngày đêm ra tiền tuyến/ Mấy tầng mây, gió lớn mưa to/ Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ/ Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát/ Dù bom đạn, xương tan thịt nát/ Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh.

Trong đó, tinh thần lạc quan và tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng của chiến dịch ở ngày mai là động lực thôi thúc cho sự hy sinh không tiếc máu xương vì một ngày mai tươi sáng: Trên chiến trường ngã xuống!/ Máu của anh chị, của chúng ta, không uổng:/ Sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam/ Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam/ Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng.

Để khẳng định sức mạnh của tinh thần tự chủ, khẳng định đất trời này là của ta, lũ xâm lăng ắt phải chết, Tố Hữu có những câu thơ biểu thị rõ tinh thần ấy: Của ta trời đất đêm ngày/ Núi kia, đồi nọ, sông này của ta!/ Chúng bay chỉ một đường ra/ Một là tử địa, hai là tù binh.

Có thể nói, bài thơ Hoan hô chiến sĩ Điện Biên của Tố Hữu là một trong những bài thơ có tính thời sự cao, phán ánh được tương đối toàn diện quá trình hình thành chiến dịch, sự đóng góp sức người, sức của và nhất là sự hy sinh thân mình không tiếc tuổi xuân của các chiến sĩ Điện Biên, của Bộ đội Cụ Hồ để có được chiến thắng lịch sử cho muôn đời sau. Bởi vậy, cùng với chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, bài thơ Hoan hô chiến sĩ Điện Biên của nhà thơ Tố Hữu đã làm nên bức tượng đài sừng sững tạc vào năm tháng, tạo một mốc son trong tiến trình lịch sử văn học dân tộc nói chung và trong tiến trình thơ Tố Hữu nói riêng.

Đã 70 năm trôi qua, bài thơ với vóc dáng của một bản trường ca vẫn mãi là một thông điệp lịch sử có giá trị, luôn đã và sẽ mãi “neo đậu” trong tâm trí của hàng triệu người dân Việt Nam không thể nào quên. Xin được trích một khổ nhỏ trong bài thơ để thay cho lời kết:

Nghe trưa nay, tháng năm mồng bảy

Trên đầu bay, thác lửa hờn căm!

Trông: Bốn mặt, luỹ hầm sập đổ

Tướng quân bay lố nhố cờ hàng

Trông: Chúng ta cờ đỏ sao vàng

Rực trời đất Điện Biên toàn thắng!

Hoan hô chiến sĩ Điện Biên!

Tiếng reo núi vọng sông rền

Đêm nay chắc cũng về bên Bác Hồ.

Bài, ảnh: SƠN CA