QK2 – Trước yêu cầu cấp thiết trong tổ chức lại đơn vị hành chính, mô hình Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực (BCH PTKV) được Bộ Quốc phòng triển khai tại 34 tỉnh, thành phố mới với 145 đơn vị là bước đi chiến lược. Không chỉ tinh gọn bộ máy, mô hình này còn tạo nền tảng vững chắc cho thế trận quốc phòng toàn dân, phù hợp với yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thủ trưởng Bộ Tham mưu QK kiểm tra hệ thống văn kiện công tác SSCĐ của Ban CHPT khu vực 4 – Vĩnh Yên.

Mô hình mới không để “trống” địa bàn

Việc giải thể 696 Ban CHQS cấp huyện là chủ trương lớn nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, đồng bộ với quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính. Tuy nhiên, thay đổi về hành chính không đồng nghĩa với sự gián đoạn trong chỉ huy lực lượng vũ trang. Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc thành lập BCH PTKV: Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực không phải là đơn vị hành chính, mà là một đơn vị quân đội trực thuộc Bộ CHQS tỉnh. Chức năng, nhiệm vụ, tổ chức biên chế cụ thể của BCH PTKV đã được nghiên cứu, sắp xếp phù hợp với thực tiễn của từng địa phương.

Mỗi BCH PTKV phụ trách từ 20 đến 50 xã, với phạm vi rộng hơn cấp huyện trước đây. Với cơ cấu gọn nhẹ nhưng linh hoạt, BCH PTKV là trung tâm hiệp đồng giữa BCH quân sự cấp xã và các lực lượng dân quân, tự vệ trên địa bàn, trực tiếp tổ chức huấn luyện, diễn tập, kiểm tra và sẵn sàng chiến đấu khi có tình huống xảy ra. Mô hình này giúp khắc phục hiệu quả tình trạng phân tán lực lượng, tạo nên hệ thống phòng thủ khu vực liên hoàn, vững chắc.

Quân khu 2 có địa bàn rộng, có 5/6 tỉnh biên giới. Khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, thực hiện sự chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, mô hình mới được triển khai nhanh và quyết liệt. Thiếu tướng Trần Văn Bắc, Tư lệnh Quân khu, khẳng định: “Việc triển khai mô hình BCH PTKV tại Quân khu 2 không chỉ giải quyết hiệu quả bài toán tổ chức sau sáp nhập mà còn nâng cao năng lực chỉ huy, sẵn sàng chiến đấu tại những địa bàn xung yếu. Đây là lực lượng nòng cốt, là “pháo đài” phòng thủ liên hoàn ở khu vực, vừa linh hoạt, vừa chủ động, có khả năng kiểm soát tình hình và bảo vệ địa bàn từ sớm, từ xa.”

Đại tá Đặng Quốc Đồng, Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Lào Cai cho biết: “Chúng tôi xác định BCH PTKV là lực lượng chỉ huy trực tiếp tại cơ sở, phải đủ năng lực tổ chức, điều hành, phối hợp và phản ứng nhanh khi có tình huống bất ngờ xảy ra. Tỉnh Lào Cai đã được bố trí 5 BCH PTKV và BCH Bộ đội Biên phòng, bảo đảm kiểm soát toàn tuyến biên giới. Đây là điều kiện quan trọng để giữ vững ổn định chính trị và chủ quyền quốc gia tại các địa bàn trọng yếu”.

Hạt nhân chỉ huy khu vực

Để đảm bảo BCH PTKV đi vào hoạt động đúng pháp luật, Bộ Quốc phòng đã chỉ đạo xây dựng hệ thống hành lang pháp lý đầy đủ và chặt chẽ. Dự thảo Luật sửa đổi 11 luật liên quan đến QP-AN đang bổ sung rõ ràng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của BCH PTKV. Cùng với đó là kế hoạch ban hành 5 nghị định, 17 thông tư và 2 quyết định hướng dẫn, nhằm thể chế hóa toàn diện mô hình mới.

Theo kế hoạch, BCH PTKV đã chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/7/2025, cùng thời điểm các tỉnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp (tỉnh – xã). Như vậy, QP-AN sẽ được triển khai đồng bộ với hành chính dân sự, khắc phục hoàn toàn tình trạng “trống cấp chỉ huy” tại các huyện bị giải thể.

Điểm đáng chú ý là BCH PTKV không chỉ mang tính tổ chức mà còn giữ vai trò chuyên môn cao. Lực lượng này sẽ đảm nhiệm huấn luyện, tổ chức diễn tập, giám sát và phối hợp lực lượng tại các xã; đồng thời là hạt nhân chỉ huy khu vực khi xảy ra khủng hoảng, từ thiên tai đến an ninh phi truyền thống. Mô hình BCH PTKV còn có khả năng điều động lực lượng chéo giữa các xã, tạo thành thế trận phòng thủ linh hoạt, chủ động.

Bảo vệ chủ quyền từ sớm, từ xa

Cùng với việc tổ chức bộ máy và hoàn thiện pháp lý, yếu tố con người được Bộ Quốc phòng đặc biệt quan tâm. Lực lượng sĩ quan tại BCH PTKV chủ yếu là cán bộ đã từng đảm nhiệm chức vụ tại cấp huyện, có năng lực tổ chức, hiểu địa bàn và được đào tạo chuyên sâu về QP-AN. Đây là nền tảng để đảm bảo chất lượng chỉ huy, huấn luyện và phản ứng nhanh với các tình huống từ cơ sở. Bộ Quốc phòng cũng xác định rõ cần chuẩn hóa đội ngũ cán bộ quân sự xã đạt trình độ đại học quân sự. BCH PTKV là nơi hướng dẫn, hỗ trợ và kiểm tra năng lực của đội ngũ này, đảm bảo đội ngũ này có thể xử lý tình huống độc lập, không lệ thuộc hoàn toàn vào tỉnh. Điều này tạo nên một nền quốc phòng chủ động, tự cường từ cơ sở, đúng tinh thần “phòng thủ từ sớm, từ xa”.

Thực tế cho thấy, tại các tỉnh biên giới như Tuyên Quang, Lào Cai, Điện Biên, Lai Châu và Sơn La – nơi địa hình hiểm trở, dân cư phân tán, BCH PTKV, Bộ đội Biên phòng hoạt động như mắt xích then chốt nối giữa lực lượng chính quy và dân quân tự vệ, giữa địa phương và Quân khu. Đây là cơ sở quan trọng giúp ổn định tình hình ngay từ cơ sở, giữ thế trận quốc phòng toàn dân vững chắc trước mọi thách thức.

Thượng tá Nông Quốc Tuấn, Chỉ huy trưởng BCH PTKV 1 huyện Cẩm Khê (Bộ CHQS tỉnh Phú Thọ) bày tỏ: “Chúng tôi nhận thức rõ đây là nhiệm vụ nặng nề nhưng vinh dự. BCH PTKV sẽ nhanh chóng ổn định tổ chức, xây dựng lực lượng vững mạnh toàn diện, giữ vai trò nòng cốt trong công tác quốc phòng tại địa phương; đồng thời phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền và nhân dân, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh, trật tự từ cơ sở.”

Việc thành lập các BCH PTKV và BCH Bộ đội Biên phòng là chủ trương lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong tổ chức lại lực lượng quân sự địa phương. Chủ trương này vừa tinh gọn bộ máy, vừa giữ vững thế trận quốc phòng toàn dân trong tình hình mới.

Bài, ảnh: NGỌC CƯỜNG