QK2 – Ba mươi năm – hàng trăm lần hành quân, hàng nghìn cây số đường rừng, gần hai nghìn hài cốt liệt sĩ đã được đưa về đất mẹ trong suốt các mùa khô từ năm 1994 đến nay. Đội quy tập Cục Chính trị Quân khu 2 không chỉ làm nên hành trình nhân đạo cao cả mà còn để lại một di sản đối ngoại vững chắc, là hình ảnh sinh động về lòng trung thành, trách nhiệm và nghĩa tình giữa hai dân tộc Việt – Lào.

Đồng đội đón các anh về an nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sĩ Tông Khao (Điện Biên)

BA THẬP NIÊN: HÀNG NGHÌN CÂY SỐ – MỘT TẤM LÒNG

Từ năm 1994, khi Bộ Tư lệnh Quân khu 2 thành lập Đội quy tập hài cốt liệt sĩ trực thuộc Cục Chính trị, hành trình tìm kiếm đồng đội trên đất bạn Lào chính thức bắt đầu. Ba mươi mùa khô – ba mươi lần bước chân những cán bộ, đội viên lặng lẽ ngược núi, băng rừng, cắm mốc, đào bới giữa hiểm trở địa hình, khắc nghiệt thời tiết, để làm nên một cuộc trở về đầy nước mắt và khắc khoải.

Trên khắp địa bàn các tỉnh Bắc Lào, như U Đôm Xay, Luông Nậm Thà, Mường Ngòi, Phông Sa Lỳ…, những bàn tay thô ráp đã từng centimet một gỡ đất, gom xương, dựng bia, khâm liệm đồng đội bằng tất cả sự thành kính. Gần 2.000 hài cốt đã được quy tập, trong đó có hàng trăm trường hợp xác định được tên tuổi, đơn vị, quê hương. Mỗi một cái tên được tìm lại là thêm một gia đình được nối lại hy vọng sau bao năm ngóng đợi.

Mỗi chiến dịch quy tập không chỉ là nỗ lực của thể lực và trí tuệ mà còn là thử thách với niềm tin. Có nơi phải ba lần đào, năm lần xác minh. Có trận địa rộng hàng chục héc-ta phải mất nhiều mùa mới khoanh vùng hết. Nhưng đội ngũ vẫn không lùi bước. Bởi với họ, đó không chỉ là nhiệm vụ mà là một lời hứa với quá khứ.

Trung tá Sỉ Thoong, Trợ lý Ban Bản đồ, Phòng Tham mưu, Bộ CHQS tỉnh Luông Nậm Thà – người đã nhiều năm hỗ trợ đội trong quá trình làm nhiệm vụ chia sẻ: “Chúng tôi luôn coi việc phối hợp với Đội quy tập Quân khu 2 là nhiệm vụ quan trọng. Chính quyền và quân đội địa phương luôn tạo điều kiện thuận lợi nhất về địa bàn, thông tin, nhân chứng, bởi đây không chỉ là hoạt động nhân đạo mà còn là tình nghĩa anh em giữa hai nước.”

LỚP KẾ CẬN NỐI TIẾP HÀNH TRÌNH THIÊNG LIÊNG

Ba mươi năm là chặng chuyển giao giữa các thế hệ. Những người đầu tiên đặt chân lên đất Lào đi quy tập nay phần lớn đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác. Nhưng những người trẻ như Thượng tá Nguyễn Văn Phú, Chính trị viên; Trung tá Nguyễn Kim Anh, Phó Đội trưởng; Đại úy Hà Văn Hiền; Đại úy Hoàng Ngọc Dự; Đại úy Sùng A Hờ,… vẫn đang nối tiếp những dấu chân ấy. Họ được trang bị các phương tiện phù hợp như bản đồ, tài liệu khảo sát thực địa phục vụ cho việc xác minh, tìm kiếm tại địa bàn rừng núi hiểm trở; nhưng điều không thể thay thế vẫn là tấm lòng và tinh thần trách nhiệm.

"Chúng tôi được các anh đi trước truyền lại không chỉ kinh nghiệm nghiệp vụ mà cả đạo lý: Phải đi với tất cả lòng thành kính. Tìm được hay không, mỗi vị trí đào lên đều là thiêng liêng” – Trung úy Lò Văn Chiến chia sẻ.

TỪ RỪNG SÂU LÀO ĐẾN LÒNG DÂN ĐẤT VIỆT

Hành trình của Đội không kết thúc khi đưa hài cốt về nước. Mỗi cuộc truy điệu, mỗi lễ an táng là một dịp để kết nối lịch sử với hiện tại. Tại các buổi lễ ở Nghĩa trang Tông Khao, Vị Xuyên, Phú Thọ… những giọt nước mắt của người thân, của đồng đội năm xưa, đã nối lại mạch máu ký ức. “Đồng chí nào chưa tìm được tên, chúng tôi vẫn gọi là anh – người anh đã ngã xuống vì nghĩa vụ quốc tế,” – Đại tá Dư Công Thịnh, Đội trưởng xúc động chia sẻ.

Mùa khô 2024 – 2025 khép lại với một dấu ấn đặc biệt: Trong số các hài cốt liệt sĩ được tìm thấy, có một trường hợp được xác định danh tính, liệt sĩ Linh Quang Giắng, quê Hà Giang, người đã chiến đấu và hy sinh trên đất bạn. Anh đã được đưa về an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên, trong vòng tay quê hương và đồng đội. Cuộc trở về ấy không chỉ là kết quả của nhiều năm bền bỉ tìm kiếm, mà còn là biểu tượng cho niềm tin và nỗ lực “dẫu gian khó cũng không để ai bị lãng quên”.

Đại tá Nguyễn Văn Chính, Trưởng phòng Chính sách Quân khu 2 cho biết: "Sau mỗi đợt quy tập, chúng tôi phối hợp với cơ quan chức năng các tỉnh lấy mẫu sinh phẩm xác minh, đối chiếu thông tin từ vật dụng, di vật, sổ sách, và lưu trữ theo đúng quy định. Những trường hợp có căn cứ xác định danh tính sẽ được lập hồ sơ trình Ban Chỉ đạo 515 Quân khu và địa phương để tổ chức bàn giao. Việc bàn giao không chỉ là nghi lễ trang trọng, mà còn là trách nhiệm thiêng liêng với thân nhân các liệt sĩ. Có người đã đợi cả đời, chỉ mong một lần được thắp hương cho người thân".

Thiếu tướng Nguyễn Hồng Thái, Phó Chính ủy Quân khu 2, Trưởng Ban Chỉ đạo 515 Quân khu khẳng định: "Công tác tìm kiếm, quy tập và bàn giao hài cốt liệt sĩ là nhiệm vụ xuyên suốt của Quân khu và các tỉnh có liên quan. Chúng tôi luôn chủ động phối hợp với Ban Chỉ đạo 515 các địa phương, nhất là các tỉnh có quân nhân hy sinh, nhằm thống nhất phương án tiếp nhận, truy điệu, an táng và hỗ trợ thân nhân. Đây không chỉ là hoạt động chính sách mà còn là biểu hiện sinh động của công tác đối ngoại quốc phòng nhân đạo, thể hiện sự tri ân sâu sắc của Đảng, Nhà nước, Quân đội đối với người có công."

Với những gì đã, đang và sẽ làm, Đội quy tập Cục Chính trị Quân khu 2 xứng đáng là biểu tượng tiêu biểu của đối ngoại quốc phòng nhân đạo thời bình – nơi tình đồng chí vượt biên giới, nơi nghĩa vụ quốc tế trở thành lẽ sống của cả một tập thể thầm lặng.

Ba mươi năm, một hành trình chưa dừng lại. Những cán bộ, đội viên Đội quy tập vẫn tiếp tục lên đường, như một lẽ sống, một sứ mệnh. Trên những cánh rừng, giữa núi cao và dòng sông sâu, chỉ cần còn một người chưa được trở về thì bước chân của họ vẫn sẽ tiếp tục. Bởi với họ, không ai bị bỏ lại phía sau.

Bài, ảnh: XUÂN PHÚ – TIẾN THẾ – TUẤN NGỌC