QK2 – Tối mùa hè vùng cao Y Tý – xã biên giới tỉnh Lào Cai khi nắng hạ vừa tắt, không khí mát dịu bao trùm bản làng nơi độ cao hơn 2.000 mét. Trong lớp học nhỏ thuộc Trường Tiểu học Y Tý, ánh đèn trắng hắt lên 35 gương mặt sạm nắng đang đánh vần, học viết chữ. Đây là lớp xóa mù do Đội SX&XDCSCT số 3, Đoàn KT-QP 345 tiếp quản khi giáo viên nghỉ hè ba tháng. Học viên chủ yếu là học sinh, nông dân, phụ nữ dân tộc trung niên đến lớp với khát vọng thoát nghèo bằng tri thức.

Những bàn tay đánh vần ước mơ

 Chị Chuy Gơ, 36 tuổi, dân tộc Hà Nhì, làm ruộng, vận khăn ngang trán, tay thô ráp nên mỗi nét chữ viết trên trang vở càng trở nên khó nhọc. Chị đến lớp xóa mù vì muốn biết tính toán khi bán hàng nông sản. Học chữ để làm chủ cuộc đời mình.

Người đứng lớp không phải là giáo viên chính quy, mà là những trí thức trẻ tình nguyện (TTTTN). Nguyễn Nhật Minh, TTTTN Đội SX&XDCSCT số 3, là người giàu nhiệt huyết. Cánh tay giữ bút, tay kia làm phiên dịch, giảng bài từng chữ “a, b, c”. Kèm cạnh là Lý Thó Xá, trí thức trẻ dân tộc Hà Nhì, người biết rõ tiếng dân tộc, giúp chuyển ngữ trực tiếp trong lớp.

Sự phối hợp giữa hai cán bộ – một người thông thạo kiến thức sư phạm, một người am hiểu phong tục và ngôn ngữ địa phương tạo thành “bộ đôi truyền cảm hứng” đặc biệt. Nhờ đó, những kiến thức tưởng như xa lạ đã được truyền tải một cách giản dị, gần gũi, dễ tiếp nhận.

Lớp học giữa mùa hè biên cương

Lớp học tại Trường Dân tộc bán trú Tiểu học Y Tý diễn ra vào buổi tối từ Chủ nhật đến thứ Năm hằng tuần, liên tục trong ba tháng hè. Tranh thủ sau ngày lao động, những đốm ánh đèn pin trên lối đồi và những ông bà, cô bé người Mông, Hà Nhì, Dao… đến lớp. Không khí nghiêm túc và nỗ lực chân thành khi người dạy là các TTTTN trong đơn vị. Khó khăn lớn nhất là về ngôn ngữ. 100% là người dân tộc thiểu số, trình độ không đồng đều. Người dạy dù quyết tâm nhưng gặp trở ngại khi truyền tải bài. Cách giảng đơn giản, tranh minh họa, ngôn ngữ địa phương và tận tâm là vũ khí để vượt khó.

Các buổi học, Nguyễn Nhật Minh phải dùng chính tay mình nắn từng nét chữ cho học viên, rồi kiên trì đánh vần từng âm tiết. Có hôm mưa to, lớp chỉ còn vài người nhưng không ai bỏ cuộc. Có học viên đi bộ gần 5km từ bản Sín Chải, vượt rừng đêm chỉ để đến kịp giờ học. Những quyển vở ô ly cũ, những tấm bảng con và phấn trắng không đơn thuần là dụng cụ, mà là cầu nối giữa tri thức và ước mơ. Giữa vùng biên cương còn nhiều khó khăn, ánh sáng từ lớp học như sưởi ấm niềm tin vào sự đổi thay.

Trung tá Vũ Duy Trung, Chính trị viên Đội SX&XDCSCT số 3, nói thêm: “Đây không chỉ là hoạt động xóa mù chữ mà còn là quá trình bồi dưỡng niềm tin, khơi dậy khát vọng vươn lên của bà con. Từng con chữ viết ra là từng bước chân vững chắc trên hành trình xây dựng cuộc sống mới nơi biên giới”.

Mỗi buổi học không chỉ dừng lại trong lớp. Sau giờ học, cán bộ còn cùng bà con quây quần ngồi trò chuyện, chia sẻ chuyện mùa màng, chuyện nuôi gà, trồng ngô, rồi cả chuyện con cái đến trường. Những cuộc trò chuyện mộc mạc mà thấm đẫm nghĩa tình quân – dân. Nguyễn Nhật Minh chia sẻ thêm: “Có những học viên lớn tuổi học chậm nhưng rất quyết tâm. Ban đầu đọc sai nhiều, viết cũng sai, nhưng họ không nản. Chúng tôi dạy bằng sự kiên trì và niềm tin rằng từng con chữ sẽ mở ra cánh cửa mới cho bà con.”

Đồng chí Lồ A Lử, Phó Chủ tịch UBND xã Y Tý cho biết: “Từ lớp học này, bà con không chỉ biết đọc, biết viết mà còn thay đổi cách nghĩ, cách làm. Đây là mô hình rất đáng trân trọng, bởi nó chạm đến gốc rễ của cái nghèo, đó là thiếu tri thức”.

Dạy chữ, dạy làm người

Thông qua lớp học, Đoàn KT-QP 345 không chỉ dạy chữ mà dạy cả cách sống. Các cán bộ kết hợp tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, vận động người dân chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết, chống buôn người, buôn bán ma túy, giữ vững an ninh địa bàn. Mỗi người đều hiểu: biết chữ là bước đầu để thoát nghèo, để làm chủ cuộc đời mình. Việc giảng dạy còn là dịp để cán bộ, chiến sĩ nắm chắc tình hình nhân dân, phát hiện tâm tư, nguyện vọng, từ đó chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương những giải pháp phù hợp. Nhiều gia đình sau khi có người học chữ đã thay đổi cách làm ăn, biết ghi chép chi tiêu, biết gửi tiết kiệm.

Không chỉ có chữ, các buổi học còn lồng ghép tuyên truyền vệ sinh môi trường, kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích, xây dựng đời sống mới văn minh. Xóa mù chữ chỉ là một lát cắt trong tổng thể công tác dân vận của đơn vị. Nhưng qua đó, người dân hiểu hơn vai trò của bộ đội, gắn bó, tin tưởng và chủ động cùng chung tay bảo vệ biên cương, giữ gìn an ninh trật tự ở cơ sở.

Thượng tá Lê Viết Xuân, Phó Chính ủy Đoàn KT-QP 345, người trực tiếp chỉ đạo mô hình lớp học, chia sẻ: “Xóa mù chữ là nhiệm vụ thiết thực, nhân văn, thể hiện trách nhiệm của người lính trong thời bình. Thông qua các đội viên TTTTN, chúng tôi mong muốn đồng hành cùng bà con vùng biên giới, đưa ánh sáng tri thức đến từng thôn bản, từng gia đình nghèo khó”.

Đêm khuya, lớp học ngưng lại, nhưng âm thanh “a, b, c” vẫn vọng lại trong góc rừng biên cương. Đây không chỉ là một lớp học mà đây là điểm sáng giáo dục để giúp bà con các dân tộc nơi đây “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Bài, ảnh: CAO XUÂN