QK2 – Việt Trì – thành phố nơi Đất Tổ linh thiêng, nơi khởi nguồn của dân tộc Việt, không chỉ mang trong mình những giá trị văn hóa truyền thống sâu sắc mà còn đang từng ngày chuyển mình mạnh mẽ để hòa nhập cùng nhịp sống hiện đại. Với những đổi thay vượt bậc về hạ tầng, kinh tế và xã hội, người dân nơi đây không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa mà còn nuôi dưỡng khát vọng xây dựng Việt Trì – một đô thị văn minh, phát triển hàng đầu vùng trung du miền núi phía Bắc và Tây Bắc của Tổ quốc. Hành trình ấy là sự giao thoa giữa quá khứ hào hùng và tương lai rạng ngời; không chỉ là niềm tự hào của người dân nơi đây, mà còn là biểu tượng cho sự vươn lên mạnh mẽ của quê hương Đất Tổ; là lời nhắc nhở để thế hệ hôm nay cùng nhau viết tiếp giấc mơ về một Việt Trì đầy tiềm năng và kiêu hãnh. Để giúp độc giả có cái nhìn toàn diện về vùng đất này, Báo Quân khu 2 Điện tử xin trân trọng giới thiệu loạt bài phóng sự dài kỳ về vấn đề này với chủ để: “Việt Trì ngày ấy – bây giờ”.

Bài 1: Quá khứ huy hoàng – đậm đà bản sắc

Mỗi khi nhắc đến miền Đất Tổ, trong tâm thức của mỗi người con đất Việt không khỏi rung động trước sự thiêng liêng và tự hào. Nơi đây không chỉ là cội nguồn dân tộc mà còn là nơi lưu giữ cả một bề dày lịch sử, văn hóa và lễ hội truyền thống độc đáo. Trong từng bước chân dạo qua các ngõ phố, những con đường quanh co, uốn lượn dẫn qua từng mái đình, ngôi chùa, ta dường như nghe thấy tiếng vọng từ quá khứ, kể lại câu chuyện về một thời kỳ lịch sử huy hoàng nơi miền Đất Tổ.

Một vùng đất đậm chất huyền thoại

Qua những trang sử cổ xưa và cả trong những lời răn dạy, trao truyền của các bậc tiền nhân, Đất Tổ đã luôn được nhắc đến như nơi khai sinh của dân tộc Việt Nam. Vùng đất này gắn liền với truyền thuyết Hùng Vương dựng nước, với hình ảnh những vị vua anh minh và lòng yêu nước nồng nàn của các bậc Tổ tiên. Người dân thường truyền tụng nhau những câu chuyện về Lễ hội Đền Hùng – là dịp để mọi người con đất Việt ở mọi miền Tổ quốc và kiều bào ta ở nước ngoài thường hướng về để hội tụ, tri ân công đức Tổ tiên, bày tỏ lòng thành kính biết ơn đối với các vị vua Hùng – những người đã đặt nền móng cho đất nước.

Lễ hội “Vua Hùng xuống đồng dạy dân cấy lúa” được tổ chức hằng năm tại đàn Tịch Điền, phường Minh Nông, thành phố Việt Trì (tỉnh Phú Thọ). Đây là một trong những tập tục tín ngưỡng đặc trưng của cư dân nông nghiệp Việt Nam.

Hồi tưởng lại những ngày Lễ hội, cả thành phố Việt Trì ngập tràn trong bầu không khí lễ hội rộn ràng. Các đoàn rước lớn với cờ lọng sặc sỡ, người dân trong trang phục truyền thống tấp nập đổ về Đền Hùng. Tiếng trống hội vang vọng khắp nơi, hòa quyện cùng tiếng chiêng, tiếng hát ca trù, hát xoan, chèo cổ… và cả những tiếng giã gạo gói bánh chưng, giã bánh dày…, lan tỏa khắp các phường, xã vùng trung du Bắc Bộ,tất cả tạo nên một bức tranh sống động và đầy màu sắc.

Mộc mạc hồn quê, đậm đà bản sắc

Mỗi khi có dịp trò chuyện, tìm hiểu về vùng đất và con người Đất Tổ, chúng ta lại được nghe người dân địa phương nơi đây nói riêng và cả những người đã từng sống, làm việc, công tác, gắn bó trên mảnh đất này nói chung, thậm chí là cả những du khách ở nhiều địa phương trên mọi miền Tổ quốc đã từng có dịp hành hương về miền Đất Tổ đều kể lại rằng, thành phố Việt Trì – được mệnh danh với cái tên thành phố Nga ba sông khi xưa, là sự giao thoa, hội tụ của 3 con sông lớn là sông Thao, sông Lô và sông Đà. Ngay từ buổi bình minh dựng nước, các Vua Hùng đã chọn vùng đất này làm kinh đô của nước Văn Lang – Nhà nước đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Sau 62 năm xây dựng và phát triển, Việt Trì đang vươn mình, sánh vai cùng với các địa phương trong cả nước để xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, phồn vinh, hạnh phúc.

Nghi lễ rước kiệu về Đền Hùng trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng là một trong những nghi lễ truyền thống được các xã vùng ven khu di tích duy trì, bảo tồn hàng nghìn năm nay.

 Đền Hạ được coi là dấu tích nơi Mẹ Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng hiện vẫn còn ở ngay sau Đền.

Việt Trì trước đây với những con đường làng nhỏ uốn lượn, rợp bóng tre xanh; dòng sông Thao, sông Lô, sông Đà chảy qua mang đến nguồn sống trù phú cho cả khu vực. Những chợ quê tụ họp nhộn nhịp là nơi không chỉ trao đổi hàng hóa mà còn gắn kết tình làng nghĩa xóm. Đặc biệt, trong ký ức của những người lớn tuổi, các dịp lễ hội không chỉ đơn thuần là một sự kiện văn hóa mà còn là linh hồn của đời sống cộng đồng. “Những năm tháng ấy, mỗi dịp lễ hội là một lần cả nhà quây quần, cùng nhau chuẩn bị các phẩm vật như xôi, gà, lợn; đặc biệt là bánh chưng, bánh dày – những vật phẩm không thể thiếu trong những lễ vật dâng lên thờ cúng các vị vua Hùng. Đó là những ký ức không thể phai mờ”, ông Nguyễn Tiến Sự, một cư dân lâu năm sống ở xã Hy Cương (dưới chân núi Nghĩa Lĩnh), thành phố Việt Trì chia sẻ.

Đền Thượng là nơi diễn ra nghi lễ Dâng hương Giỗ Tổ vào ngày mồng 10 tháng 3 Âm lịch hằng năm.

Lăng Hùng Vương trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, được coi là lăng mộ của đời vua thứ 6, nằm phía Đông đền Thượng trong khu Di tích Lịch sử Đền Hùng.

Nhắc đến vùng Đất Tổ – nơi cội nguồn của dân tộc, chúng ta không thể không nhắc đến thành phố Việt Trì. Đây là nơi lưu giữ nhiều nét kiến trúc văn hoá đặc sắc của dân tộc trong thời đại Hùng Vương. Một trong những dấu ấn đậm nét của Đất Tổ chính là các công trình kiến trúc mang giá trị lịch sử cao. Các đình, chùa, miếu mạo được xây dựng bằng kỹ thuật thủ công tinh xảo, thể hiện tài năng và tâm huyết của người xưa. Đặc biệt, Đền Hùng không chỉ là nơi tôn nghiêm mà còn là biểu tượng bất biến của lòng thành kính tri ân. Trong đó, nền văn hóa Đất Tổ cũng là kho báu quý giá. Các điệu hát dân gian, trò chơi truyền thống như chơi cờ tướng, kéo co, đánh đu, đâm đuống, đấu vật, múa rối nước…, đã trở thành những kỷ niệm khó quên trong lòng bao thế hệ. Đây là minh chứng sống động về sức sống mãnh liệt của một nền văn hóa không ngừng vận động và phát triển sâu rộng trong cộng đồng.

Bên cạnh Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương, người dân thành phố Việt Trì còn lưu giữ những nét kiến trúc xưa về đình làng và hát Xoan Phú Thọ là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại đã được UNESCO công nhận vào năm 2011.

Nhìn lại quá khứ từ nơi thành phố Lễ hội cội nguồn của dân tộc cho chúng ta thấy, đây không chỉ là một địa danh mà còn là trái tim văn hóa và tinh thần của cả dân tộc. Những ký ức về quá khứ huy hoàng không chỉ giúp chúng ta hiểu hơn về cội nguồn mà còn là bài học quý giá để tiếp bước vào tương lai, với mong muốn xây dựng một thành phố Việt Trì văn minh, hiện đại, trở thành trung tâm văn hoá, kinh tế, chính trị phát triển bậc nhất trong vùng trung du miền núi phía Bắc – Tây Bắc của Tổ quốc.

Bài, ảnh: VIẾT DƯƠNG, THU HUYỀN, VĂN VŨ, THU THUỶ

Bài 2: Nét đẹp thời gian qua từng trang ký ức