QK2 – Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 là đỉnh cao của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Thắng lợi này đã thay đổi cục diện chiến tranh, góp phần đập tan chủ nghĩa thực dân trên toàn thế giới, kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp trường kỳ của dân tộc Việt Nam. Để có chiến thắng vĩ đại đó, quân và dân ta đã trải qua chín năm kháng chiến trường kỳ: “Chín năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa đỏ nên thiên sử vàng”.

Bộ đội ta xông lên chiếm cứ điểm Him Lam, mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ, chiều 13-3-1954. Ảnh tư liệu

Ngày này, cách đây 70 năm về trước (13/3/1954), Chiến dịch Điện Biên Phủ đã chính thức bắt đầu với đợt tấn công thứ nhất. Theo hồi ký của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Đúng 8 giờ sáng ngày 13/3/1954, những viên đạn sơn pháo của bộ đội ta bắn vào sân bay Mường Thanh làm hai chiếc máy bay Đacôta của quân Pháp vừa hạ cánh xuống đây bị bốc cháy. Đó chính là những viên đạn đầu tiên mở đầu của Chiến dịch Điện Biên Phủ kéo dài suốt 55 ngày đêm”.

Đến 17 giờ 05 phút chiều 13/3/1954, sau hiệu lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, 40 khẩu pháo cỡ nòng 75 đến 120 ly đồng loạt nhả đạn vào các vị trí của quân địch trong cứ điểm Him Lam, bộ đội ta xuất kích, bắt đầu trận đánh mở màn của Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trận đánh cứ điểm Him Lam kéo dài đến 23 giờ 30 phút đêm ngày 13/3/1954 thì kết thúc. Kết quả, Đại đoàn 312 đã hoàn thành nhiệm vụ tiêu diệt trung tâm đề kháng cứ điểm Him Lam, diệt 300 tên địch, bắt sống 200 tên, thu toàn bộ vũ khí, trang bị… Đến 5 giờ 30 phút ngày 14/3/1954, quân địch tổ chức phản công hòng chiếm lại Him Lam nhưng bị thất bại và tiếp tục thiệt hại nặng, buộc phải từ bỏ ý định. Như vậy, trận đánh mở màn đã thành công ngoài sự mong đợi.

16 giờ 45 phút ngày 14/3/1954, quân ta nổ súng đánh đồi Độc Lập. Trận đánh kéo dài đến 6 giờ 30 phút sáng ngày 15/3/1954 thì kết thúc, cờ Quyết chiến Quyết thắng của quân ta đã được cắm lên đỉnh đồi Độc Lập. Kết quả, ta đã xoá sổ Tiểu đoàn Bắc Phi của Pháp, tiêu diệt 483 tên địch, bắt sống 200 tên.

Cả ngày 15/3/1954, quân Pháp tổ chức phản công tái chiếm đồi Độc Lập nhưng đều bị ta đánh lui và tiếp tục chịu thêm thiệt hại nặng nề.

Ngày 16/3/1954, hai bên ra sức củng cố trận địa. Tuy nhiên, tinh thần chiến đấu của bộ đội ta rất cao và bước vào chuẩn bị đánh Bản Kéo. Lúc này, tinh thần của quân Pháp hoang mang tột độ, rất nhiều nguỵ quân đã ra hàng.

Sáng ngày 17/3/1954, thấy quân ta chuẩn bị tấn công, quân Pháp ở Bản Kéo sợ hãi bỏ chạy. Trung đoàn 36 của ta không cần phải nổ súng đã chiếm được Bản Kéo và thừa thắng tiến vào chiếm các ngọn đồi ở phía Bắc sân bay Mường Thanh. Cùng ngày, 17/3, Bộ Chỉ huy Chiến dịch tổ chức Hội nghị sơ kết đợt 1 tại Sở Chỉ huy Mường Phăng. Hội nghị kết luận: Thành công của đợt 1 đã chứng tỏ ta tìm được cách đánh đúng, nên mặc dù kẻ địch hết sức đề phòng nhưng vẫn không tránh khỏi bị tiêu diệt. Đợt 1 của Chiến dịch Điện Biên Phủ đã mở toang cánh cửa phía Bắc của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Tại hội nghị, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhấn mạnh: “Hai trận chiến đấu vừa qua là hai trận đầu của một chiến dịch lịch sử, là hai trận đầu đánh vào một tập đoàn cứ điểm của địch, là hai trận công kiên lớn nhất từ trước đến nay, là hai trận đánh theo lối chính quy. Đánh thắng hai trận đó, chúng ta đã thu được thắng lợi lớn, quân địch đã bị thất bại nặng nề, nhưng lực lượng của chúng vẫn còn mạnh và chúng còn ra sức đối phó. Chúng ta cần phải có một nhận thức đúng đối với tương quan lực lượng giữa địch và ta, giữ vững quyết tâm trong những cuộc chiến đấu gay go sắp tới”.

Ngay sau khi quân ta chiếm được cứ điểm Him Lam và đồi Độc Lập, ngày 15/3/1954, Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch đã có điện gửi động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu của toàn thể cán bộ, chiến sĩ ở mặt trận Điện Biên Phủ. Toàn văn bức điện nêu rõ: “Trung ương và Bác được báo cáo về hai trận thắng đầu tiên của quân đội ta ở Điện Biên Phủ. Trung ương và Bác có lời khen ngợi các đồng chí. Chiến dịch này là một chiến dịch lịch sử của quân đội ta, ta đánh thắng chiến dịch này có ý nghĩa quân sự và chính trị quan trọng. Địch sẽ ra sức đối phó, ta phải cố gắng, chiến đấu dẻo dai, bền bỉ, chớ chủ quan khinh địch, quyết giành toàn thắng cho chiến dịch này”.

Để kịp thời cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân ta, ngày 18/3/1954, Ban Bí thư đã có Chỉ thị yêu cầu mở rộng tuyên truyền về những chiến thắng của quân ta ở Điện Biên Phủ. Chỉ thị nêu rõ: “Sau gần bốn tháng bao vây chặt tập đoàn cứ điểm của địch ở Điện Biên Phủ, ngày 13/3/1954, quân ta bắt đầu tấn công và đến nay đã tiêu diệt hoàn toàn hai vị trí ở vòng ngoài Điện Biên Phủ là Him Lam và Độc Lập. Hiện nay, quân ta đang tiếp tục tiêu diệt sinh lực địch ở Điện Biên Phủ, ở các chiến trường khác, bộ đội và du kích ta cũng hoạt động mạnh và thu nhiều thắng lợi. Để nhân đà chiến thắng quân sự này mà đẩy mạnh các công tác khác, các địa phương cần tuyên truyền nhanh chóng và rộng rãi trong toàn quân và toàn dân ta về những chiến thắng của quân ta ở Điện Biên Phủ…”. Đây cũng chính là một mũi tiến công quan trọng, góp phần tạo thêm sức mạnh để quân ta tiến lên, giành toàn thắng trong chiến dịch.

Sau 5 ngày chiến đấu, quân ta đã nhanh chóng tiêu diệt 2 cứ điểm kiên cố quan trọng bậc nhất của địch (Him Lam và Độc Lập); sau đó, làm tan rã thêm một tiểu đoàn của địch và tiêu diệt cứ điểm Bản Kéo. Ta diệt và bắt sống 2.000 tên địch, bắn rơi 12 máy bay, mở thông cửa vào trung tâm tập đoàn cứ điểm, uy hiếp sân bay Mường Thanh, giáng một đòn choáng váng vào tinh thần binh lính địch. Trong đợt tiến công mở đầu này, Phan Đình Giót đã nêu gương chiến đấu dũng cảm, lấy thân mình lấp lỗ châu mai, sẵn sàng hy sinh để tạo điều kiện cho toàn đơn vị tiến lên tiêu diệt địch.

Bài, ảnh: AN DƯƠNG