Kỳ 1: Thực trạng và những con số

QK2 – Hà Giang là tỉnh có diện tích đất bị ô nhiễm do bom mìn, vật nổ lớn nhất trên địa bàn Quân khu 2. Theo số liệu điều tra thì 34 xã, thị trấn của bảy huyện là Xín Mần, Hoàng Su Phì, Vị Xuyên, Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc hiện còn hơn 20.000 hecta đất bị ô nhiễm, tập trung ở tuyến biên giới Việt- Trung. Công việc của các đội rà phá bom mìn trên mảnh đất này vẫn đang diễn ra hằng ngày trong muôn vàn khó khăn để nhanh chóng trả lại sự sống cho những mảnh đất chết.

Ngay sau chiến tranh biên giới phía Bắc kết thúc, trên khắp các bản làng vùng biên giới Hà Giang những chiến sĩ công binh Quân khu đã phải bắt tay vào thực hiện công việc thầm lặng tháo gỡ bom mìn, vật nổ để giúp các địa phương giải bài toán giữ dân, ổn định biên giới. Thiếu phương tiện kỹ thuật, việc rà phá những ngày đầu gặp không ít khó khăn. Để có được mét vuông đất an toàn đã có biết bao chiến sĩ công binh đã phải mang thương tật vĩnh viễn, thậm chí phải hi sinh ngay trong thời bình.

Đất của bom đạn

Đem con số diện tích hơn 20.000 héc-ta đất đai đang chứa bom mìn trên tuyến biên giới của tỉnh Hà Giang làm phép chia cho diện tích bình quân 150héc-ta được rà phá mỗi năm thì sẽ phải cần thêm 133 năm nữa vùng biên giới của tỉnh mới được gọi là "vùng đất an toàn". Nghĩa là hơn một trăm năm nữa người dân vùng biên mới thoát khỏi nỗi "sống chung với bom mìn". 10 năm chiến tranh biên giới (1979-1989), hơn 100 năm giải quyết hậu quả và phải tốn hàng trăm tỷ đồng cho rà phá bom mìn.

Công binh Bộ CHQS tỉnh Hà Giang luyện tập, chuẩn bị đi làm nhiệm vụ.

Cầm trên tay cuốn sổ lưu danh 39 cán bộ, chiến sĩ công binh đầy đủ thông tin quê quán, ngày giờ và địa điểm xảy ra tai nạn vì bom mìn trên khu vực biên giới Hà Giang 10 năm (2001- 2011). Trung tá Nguyễn Văn Minh, cán bộ Ban công binh Bộ CHQS tỉnh Hà Giang trong niềm xót thương nói, trong số này có hai chiến sĩ là Trần Ngọc Dũng (công binh Sư đoàn 316) và Hoàng Seo Thường (công binh Bộ CHQS Hà Giang) trong khi làm nhiệm vụ do sơ suất gặp phải mìn đã hi sinh. Mất mát đau thương đó đang còn đọng lại không chỉ riêng gia đình, người thân mà còn là bài học xương máu cho mỗi đơn vị công binh Quân khu. Danh sách còn lại phần lớn là bị thương với nhiều kiểu loại khác nhau, có người bị sát thương phần mềm (mắt, mặt), nhiều trường hợp cụt chân…

Nhiều loại mìn, vật nổ trên địa bàn huyện Vị Xuyên.

Nguyên nhân được xác định có rất nhiều, song về khách quan vẫn là do số lượng bom mìn, vật nổ quá nhiều chủng loại được bố trí dày đặc tầng tầng, lớp lớp, hồ sơ không còn… Khi tổ chức rà phá không may chỉ vướng lỗi nhỏ xíu là phải mang tật suốt đời. Trung tá Đinh Ngọc Lân, đội trưởng đội công binh Lữ đoàn 543 kể, vào năm 2005 khi rà phá trên điểm cao 1800A (Lao Chải – Vị Xuyên) do bộ phận làm trục đường thi công chưa đến lớp đất thịt, khi gặp rễ cây dừng lại vì tưởng chừng đã an toàn. Khi chỉ huy lực lượng vào dò gỡ chính anh đã giẫm chân lên đúng rễ cây đó và bị quả mìn 652A phía dưới phát nổ. Gẫy dập bàn chân phải, mảnh sát thương xuyên sâu vào mắt trái, kết quả giám định thương tật 31%.

Mong đợi của người dân

Đại tá Nguyễn Đức Cam, nguyên phó sư đoàn trưởng, tham mưu trưởng Sư đoàn 356 xúc động chia sẻ trong buổi lễ dâng hương tưởng niệm các liệt sỹ đã hi sinh trong chiến dịch MB84: "29 năm sau trận đánh khốc liệt đó, mong ước lớn nhất của anh em chúng tôi vẫn là Nhà nước rà phá hết bom mìn để tìm lại đồng đội đã ngã xuống…". Đây chỉ là một trong nhiều ý kiến thể hiện tâm tư nguyện vọng với những đồng đội đã ngã xuống trong trận đánh bảo vệ biên giới ngày 12-7-1984. Còn hàng nghìn hộ dân khác đang sinh sống tại các khu vực biên giới đang phải chịu cảnh "sống chung với bom mìn". Giữa sự sống và cái chết rất gần nhau, nếu chỉ một sơ suất nhỏ. Chị Nông Thị Hợp, Trưởng thôn Giang Nam (xã Thanh Thủy, Vị Xuyên) cho biết, năm 2004 thôn chị tiếp nhận thêm 15 hộ người Mông di cư từ Quản Bạ đến. Người đông thiếu đất, đã có một số người tự đi vào rừng giáp đường biên canh tác rồi vướng vào mìn đã phải bỏ mạng. Nay được Đội công binh Sư đoàn 316 giải phóng và bàn giao 20 héc-ta đất an toàn, từ nay thôn Giang Nam sẽ có thêm đất để canh tác, cuộc sống người dân sẽ khá dần lên. Bà Lê Thị Thiết, Bí thư Đảng ủy xã Thanh Thủy trong hội nghị bàn giao 20 héc-ta đất giữa Sư đoàn 316 và địa phương đã hứa sẽ nhanh chóng chia diện tích đất này đến từng hộ dân sử dụng, để họ yên tâm gắn bó với bản làng trên vùng biên giới này.

Bài, ảnh: XUÂN PHÚ